اسفرزه

گياه اسفرزه در اكثر نقاط افغانستان پيدا ميشود، خصوصاً اسفرزه، ولايت ننگرهار زيادتر و عاليتر است.

دانه های اسفرزه برنگهای سياه، سرخ و سفيد ميباشد، كه ازان جمله سفيد آن بهتر است، مانند سائر نباتات طبی ميتوان از اسفرزه نيز استفاده شايانی نمود.

راجع به خواص اسفرزه در كتب یونانی و گیاه های داروئی مانند كودكس وغيره مطالب دلچسپی نوشته اند، كه مختصری از آن را در ذيل بيان می كنيم:

در پوست و دانه اسفرزه لعاب فراوان موجود است كه بعد از ته نشين شدن ظاهر میشود. اين لعاب نرم كننده و ملین است، از ريشه تا برگ، دانه و گیاه آن در طب برای علاج و مقابله بابسی امراض استفاده مینمایند.

لعاب اسفرزه مسكن تشنگی و رفع حرارت بوده برای پائين آوردن تب های شديد توصيه ميشود.

اسفرزه چنانچه روايت ميكنند كه حضرت مسيح(ع) بن مريم به عارضه چشم مبتلا شد، از بی بی مريم مادرش خواهش نمود تا به چشمان او چند قطره لعاب اسفرزه بريزد.وقت چكاندن لعاب اسفرزه حضرت عيسی(ع) چشمان خود را به بست، بی بی بی مريم فرمود: از يكطرف هدايت چكاندن دوا را ميدهی، و از جانب ديگر چشمان خود را می بندی حضرت مسیح(ع) فرمود: راست ميگوئيد مادر، طبابت من نتيجه علم است كه يقين دارم مفيد ثابت ميشود، ولی ترسم غريزه بشری من است.

در صنعت از لعاب اسفرزه، برای هار دادن پارچه ها استفاده ميكنند.

برای موهای نامرتب كه شق ميشود، لعاب اسفرزه را بروی موی ماليده و شانه ميكنند، باين صورت از بی ترتيبی آن جلوگیری ميشود.

لعاب اسفرزه ضد صفرا و خشونت سينه، حلق و زبان بوده در رفع اخلاط سوختهء سينه و از بين بردن انديشه های غمناك بكار برده ميشود.از دانه های اسفرزه برای قبضيت دائمی استفاده ميشود، باينصورت كه دانه های اسفرزه بعد از جذب آب بطور ميكانيكی، شكم را نرم كرده و عمل را آسان ميسازد.برای ديزانتری، اسهال ساده، و بيماريهای ناشی، از التهابات گرده و مثانه، خون ريزيهای ريه يك دوای مجرب است.

برای معالجه سوزاك مزمن، اسفرزه را تر كرده، در پارچهء گذاشته و بروی دهنه مجرا ميگذارند تا چرك آن خارج شده و زخم التيام می يابد.ضماد مخلوط سركه و گلاب، جهت رفع درد مفاصل و نقرس، لعاب اسفرزه باروغن بنفشه و يا گلاب اگر مخلوط شود سر دردی را رفع ميكند.20

الی 25 گرام اسفرزه را در آب تر كرده و بعد از اينكه لعاب ميكشد يك قاشق سكنجبين برآن علاوه شود، اسهال را درمان ميكند همچنين 5 الی 10 گرام آن اگر بريان شده، و باتيل گلاب چرب و خورده شود برای دفع اسهال مفيد است.اسفرزه برای تداوی اسهال خونی دوای مجرب خوانده شده، بدين ترتيب كه يك قاشق شربت خوری اسفرزه را با مقدار بوره، دريك ظرف انداخته وبا آب جوش مخلوط نمائيد، و روز سه مرتبه صبح، چاشت و شب برای مريض بدهيد، نظر به تجارب حاصله صد فيصد نتيجه اش مثبت است.

قسمتهای مختلف گياه اسفرزه دارای گلوكوزيدی بنام اكوبين (Aucubine) و نوع هيدرات كاربن صمغ دار بنام گزلين و هم دارای لعاب زياد ميباشد.

اسفرزه یا اسپغول: اسپيوش، اسفيدش، پنگو، بزر قطونا، و شكم پاره نیز ميگويند.